Het DNA-profiel van een patiënt heeft invloed op de verwerking van bepaalde medicijnen door het lichaam. Met kennis van het DNA-profiel kunnen artsen en apothekers de dosering van medicatie nog beter afstellen op de patiënt.
Sinds kort is deze waardevolle informatie beschikbaar via de DNAmedicatiepas. Onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en Amsterdam UMC die de pas ontwikkelden, hopen hiermee bijwerkingen te verminderen en de werking van medicijnen te bevorderen.
DNA
“Jouw genen bepalen hoe snel bijvoorbeeld een antidepressivum wordt afgebroken door jouw lichaam”, vertelt ziekenhuisapotheker en klinisch farmacoloog bij het LUMC Jesse Swen. “Als dit langzamer is dan gemiddeld, blijft het medicijn langer in het lichaam waardoor de dosis verlaagd moeten worden om bijwerkingen te voorkomen”. In de DNAmedicatiepas is deze genetische informatie per patiënt gekoppeld aan Nederlandse medicijnvoorschriften.
DNA Medicatiepas
Swen werkte nauw samen met Pierre Bet, ziekenhuisapotheker en klinische farmacoloog bij Amsterdam UMC, om de DNAmedicatiepas te ontwikkelen.
Pierre Bet: “Samen met Martina Cornel van onze afdeling Klinische Genetica ontvingen we in 2017 een innovatiebudget van Amsterdam UMC. We zochten naar mogelijkheden om gebruik te kunnen maken van DNA-analyses die al gedaan waren door een klinisch geneticus”.
Ondertussen was het LUMC in 2016 begonnen om genetische informatie van personen die genetisch onderzoek ondergaan, zogenoemde whole exome screening (WES), te bestuderen. “Dit sloot naadloos bij onze wens aan”, aldus Bet. “Die samenwerking resulteerde in het gebruik van DNA-analyses in de DNAmedicatiepas”.
Gegevens reizen mee met patiënt
Deze pas is al aan meer dan duizend patiënten uitgereikt. De persoonlijke pas heeft een versleutelde QR-code met daarin DNA-code van de patiënt. De patiënt laat de kaart zien bij de apotheek of arts. De pas wordt gescand en de arts of apotheker ziet gelijk of het recept moet worden aangepast op basis van het genetisch profiel van de patiënt.
“De informatie reist op deze manier met de patiënt mee door de zorgketen. Zij hebben zelf de controle over waar deze informatie terechtkomt. Uit onderzoek blijkt dat patiënten hier heel enthousiast over zijn en dat ze hem al regelmatig gebruiken”, vertelt Swen.
Het uiteindelijke doel van Swen en Bet is dat andere ziekenhuizen die WES-data gebruiken deze DNA-medicatiepasmethode overnemen. Hierdoor zal er in heel Nederland een uniforme werkwijze zijn waardoor patiënten overal hun medicatiepas kunnen gebruiken.
Versleutelde gegevens
De DNAmedicatiepas is voorlopig nog niet voor elke patiënt in het ziekenhuis beschikbaar. “We hebben alleen genetische informatie van personen die om een andere reden al een genetische onderzoek ondergaan. Denk bijvoorbeeld aan kinderen die met een aangeboren afwijking bij de klinisch geneticus terechtkomen”, zegt Swen.
Met het overgrote deel van deze informatie doet de klinisch geneticus niets. “Dat is eigenlijk zonde”, legt Swen uit. “Door goede samenwerking met Marjolein Kriek van de afdeling Klinische Genetica kunnen we nu alle patiënten die deze screening ondergaan een DNAmedicatiepas aanbieden”.
Zo’n pas brengt veel voordelen met zich mee, meent Swen. “Zo hoeven patiënten minder vaak terug te komen bij de dokter om te zien of de standaarddosis goed werkt. Met deze informatie kunnen we de dosis direct persoonlijke afstemmen”.
“De database van MijnDNAmedicatiepas.nl geeft op dit moment adviezen voor zo’n 100 verschillende geneesmiddelen en wordt natuurlijk steeds verder uitgebreid”, vult Bet aan. “Daarnaast willen we kijken hoe we het proces kunnen verbeteren. Het maken en controleren van de passen is nu nog erg arbeidsintensief. En ik denk dat dit ook heel interessant kan zijn voor andere patiëntgroepen zoals cardiologie-patiënten. Daar gaan we ook zeker nog mee aan de slag!”.
Toegevoegde waarde
Een groot Europees onderzoek onder leiding van het LUMC onderzoekt of de DNA-medicatiepas daadwerkelijk bijwerkingen vermindert en de effectiviteit verbetert. Ze verzamelen gegevens van ruim 7000 mensen waarvan de helft een DNA-medicatiepas heeft. Binnenkort verwachten ze de eerste resultaten.
“Als blijkt dat de DNA-medicatiepas toegevoegde waarde heeft bij geneesmiddelgebruik, is dat voor ons aanleiding om het bij meer patiënten toe te passen en niet alleen bij patiënten met WES-data”, zegt Swen.
Meer informatie
Interessant onderwerp. Ik vraag me af of dit ook geldt voor de bijwerkingen en werking van antibiotica tegen blaasontsteking. Heel veel mensen hebben chronische blaasontsteking waaronder ook ik en ik vroeg me af of dit onderzoek ook toegepast kan worden op deze patiënten? Als dat zo is geef ik me graag op. In het verleden heb ik onderzoek laten doen naar darmkanker en borstkanker. Via UMC Utrecht en umcg Groningen.
Ik heb veel bijwerkingen – bipolair 1 genetisch bepaalt –
Hopelijk mag ik mee doen !
Klinkt mooi. Ik vind echter dat een dna pas met daarop je genetische code uiterst beveiligd moet zijn tegen misbruik. Aangezien in de dossiers inde gezondheidszorg en apotheken het een en ander vaak mis gaat, ze iha slecht beveiligd zijn en dat klanten weinig invloed erop kunnen uitoefenen ( bij apotheken) vind ik het nog geen goed idee. Het misbruik als eerste door verzekeraars is direkt aanwezig. Mensen met slechte genen moeten meer betalen, krijgen geen hypotheken etc. Gebeurt nu al. Veel risico voor patienten waar bij de vraag is of het doorsnee meer oplevert dan wanneer artsen en apothekers patienten serieus nemen als deze klagen over bijwerkingen en van begin afaan er aandacht voor is dar medicatie op maat wordt geleverd. Niet dus jong en oud, dik of dun standaard zelfde medicijn en dosis geven dat de verzekeraar als eerste aangeeft te gebruiken omdat dat goedkoopst is.